Ιεροί πίθηκοι

Οι πίθηκοι Rhesus Macaques αποτελούν αναπόσπαστο νήμα της νότιας και νοτιοανατολικής Ασίας. Θεωρούνται ζώα ιερά, φυλάνε τους τόπους λατρείας των θεών, και ζούνε σε χαοτική αρμονία με τούς ανθρώπους. Σύμφωνα με το έπος Ραμαγιάνα, αυτές οι στρατιές των πιθήκων χαρακτηρίζονταν από απαράμιλλο θάρρος και δύναμη. Περιμένουν λοιπόν κάθε πρωί να γίνουν άνθρωποι , όπως τούς το υποσχέθηκε ο Θεός Ράμα, όταν τον βοήθησαν μαζί  με τον βασιλιά  τους Χανουμάν να ξαναβρεί και να πάρει πίσω τη γυναίκα του, την όμορφη  και πιστή Σιτά που την είχε κλέψει ο βασιλιάς των δαιμόνων Ραβάνα στην Κεϋλάνη. Χιλιάδες πιστοί κάθε Τρίτη αφήνουν προσφορές σε τρόφιμα στους ναούς που είναι αφιερωμένοι στο Θεό Χανουμάν.

Όταν συνάντησα  σε μία περιπλάνηση ένα στρατό πιθήκων σε μεσημεριανή ανάπαυλα, στο  ιερό άλσος  Madore  πού βρίσκεται πλησίον της πόλης Jodhpur, το θεώρησα μεγάλη τύχη και στάθηκα ενθουσιασμένη  να τούς φωτογραφίσω. Σύντομα όμως συνειδητοποίησα ότι οι ντόπιοι αισθάνονται τυχεροί όταν καταφέρνουν να τούς κρατήσουν μακριά. Ξαφνικά ένοιωσα τρόμο, όταν ένας πίθηκος μού έδειξε απειλητικά τα δόντια του, κουνώντας ενθουσιασμένος πάνω-κάτω το κεφάλι του όπως ένας παλαιστής που επιθυμεί να ξεκινήσει μια πάλη. Εκείνη τη στιγμή μου ήρθε στο μυαλό ένα δυσάρεστο περιστατικό: 

 

Το 2007 στο Δελχί, πίθηκοι σκότωσαν τον αντιδήμαρχο της πόλης.

Ο άτυχος άνδρας έπεσε από το μπαλκόνι πρώτου ορόφου όπου στεγαζόταν το γραφείο του έπειτα από επίθεση που δέχτηκε  από πιθήκους και υπέκυψε στα τραύματά του την επόμενη ημέρα. Το 2004 μία παράξενη περίπτωση ακρωτηριασμένων πιθήκων απασχόλησε τις αρχές της Ινδίας. Το μυστήριο ξεκίνησε όταν χωρικοί από την περιοχή Haryana, είδαν δύο άνδρες που επέβαιναν σ’ένα τζιπ, να σταματούν σ΄έναν έρημο δρόμο και να πετούν έξω από το αυτοκίνητο μεγάλες σακούλες  μέσα στις οποίες βρέθηκαν ακρωτηριασμένοι αλλά με τα μέλη τους 60 πίθηκοι.

Οι αστυνομικές έρευνες αποκάλυψαν ότι οι δολοφόνοι είχαν πληρωθεί για απαλλαγούν οι κάτοικοι ενός χωριού από τους πιθήκους. Ο αυξανόμενος αριθμός των πιθήκων είχε δημιουργήσει μεγάλα προβλήματα στην περιοχή και οι χωρικοί μη μπορώντας να ζητήσουν προστασία από την Κυβέρνηση για τον έλεγχό τους –γιατί οι πίθηκοι είναι ζώα ιερά και κανείς δεν τολμά αντιπαρατεθεί μαζί τους- προέβησαν σ’αυτή τη φρικτή πράξη. Κατέφυγαν δηλαδή σε πιο δραστικά μέτρα, σε μια δολοφονία βάσει συμβολαίου. Πίθηκοι, αγελάδες, ελέφαντες, φίδια είναι μερικά από τα ιερά ζώα των Ινδουιστών.  Καθώς όμως στην Ινδία υπάρχει μια πληθυσμιακή έκρηξη, είναι όλο και πιο δύσκολο άνθρωποι και ζώα να γειτνιάζουν αρμονικά όπως επιβάλλει η παράδοση. Κλαυσίγελος έχουν  καταντήσει οι υποθέσεις από τις επιδρομές των πιθήκων που μαστίζουν πολλές πόλεις εδώ και δεκαετίες και η κατάσταση έχει χειροτερέψει τα τελευταία χρόνια. Οι πίθηκοι Rhesus Macaques είναι θαυμαστά πλάσματα, γεμάτα χάρη και εξυπνάδα, όμως θρασύτατα, κλεπτομανή και μ’ έντονα αιμοβόρικα ένστικτα. Στρατιές πιθήκων πολιορκούν τα σπίτια, αναγκάζοντας τούς ανθρώπους να κλειδώνουν τις πόρτες και να βρίσκονται  σ’εγρήγορση ανά πάσα στιγμή.

Αν ένας εξ’ αυτών εισέλθει σένα  σπίτι χρειάζονται ώρες για ν’ απαλλαγούν από την παρουσία του. Στις υποβαθμισμένες συνοικίες προκαλούν μεγάλες ταραχές. Τα ζώα έχουν αρχίσει ν’ανταγωνίζονται με τις μάζες των φτωχών για τα ίδια τρόφιμα, μπουκάρουν  στα σπίτια και κλέβουν τα λίγα τρόφιμα που έχουν οι άνθρωποι. Στις πιο εύπορες συνοικίες οι κάτοικοι προσλαμβάνουν πιθήκους Langur, οι οποίοι είναι πιο άγριοι, εκτελούν χρέη security, τρομοκρατούν τούς μικρότερους macaques κι αυτοί τρέπονται σε φυγή. Στις αγροτικές περιοχές προκαλούν όλεθρο, λεηλατούν τούς καρπούς από τα δένδρα και από τις καλλιέργειες. Αρκετά τροχαία ατυχήματα συμβαίνουν τακτικά, γιατί οι οδηγοί κάνουν στραβοτιμονιές στην προσπάθεια τους ν’ αποφύγουν τους πιθήκους που τρέχουν στους δρόμους. 

Είναι πολύ έξυπνα ζώα, στήνουν παγίδες και τούς βρίσκεις μπροστά σου εκεί που δεν τους περιμένεις. Ορμούν σε νοσοκομεία και σε Κυβερνητικά κτήρια και κλέβουν φάρμακα και αρχεία. Μια φορά στο Δελχί μπήκαν σένα Κυβερνητικό κτήριο και κατέστρεψαν μια πληθώρα σημαντικών εγγράφων. Ένα σκληρό σύρμα έχει απλωθεί στα παράθυρα του Υπουργείου Εθνικής Άμυνας της Ινδίας. Ο αρχηγός της τρίτης πυρηνικής δύναμης στον  κόσμο είναι ανυπεράσπιστος μπροστά στους πιθήκους. «Είναι μεγάλο πρόβλημα, ειδικά τη νύκτα» λέει ο αρχηγός «Όσοι εργάζονται μέχρι αργά πρέπει να είναι πολύ προσεκτικοί όταν κινούνται γύρω από το κτήριο, οι πίθηκοι αναζητούν τροφή σε γραφεία, ανοίγουν ντουλάπια, συρτάρια και σκίζουν αρχεία». Η πρόσληψη ειδικά εκπαιδευμένων ράμπα για την προστασία των κυβερνητικών κτηρίων από τους πιθήκους αποδείχτηκε επιτυχής για λίγους μόνο μήνες. Οι macaques  έχουν αιχμηρά δόντια, συχνά επιτίθενται και δαγκώνουν ανθρώπους, κυρίως παιδιά, στη μύτη και σ’άλλα μέρη του σώματος. Κάποιοι μεταφέρουν τον ιό της λύσσας. Οι πλαστικοί χειρούργοι στο Δελχί λένε ότι η καλύτερη πηγή εισοδήματός τους προέρχεται από τις θεραπείες παιδιών που έχουν δεχτεί δαγκώματα από πιθήκους.

Στην πόλη Βαρανάσι ένας Κορεάτης τουρίστας κατέθεσε μήνυση σ΄ένα πίθηκο, απαιτώντας μάλιστα και αποζημίωση ισχυριζόμενος ότι: ανοίγοντας το παράθυρο του δωματίου του για να πάρει αέρα ένας πίθηκος εισέβαλε μέσα, κατευθύνθηκε προς το τραπέζι όπου είχε τα πανάκριβα μυωπικά γυαλιά του και του τα έκλεψε. Οι αρχές φυσικά του απήντησαν ότι ήταν αδύνατον να συλλάβουν τον ένοχο ,διότι δεν υπάρχουν νόμοι βάσει των οποίων θα μπορούσε να κατηγορηθεί ένας πίθηκος. Στη πόλη Punjab  ζουν πάνω από 65.000 πίθηκοι, οι οποίοι προκαλούν σοβαρές καταστροφές σε κεραίες τηλεόρασης, σε απλωμένα ρούχα, σταθμευμένα μηχανάκια και μοτοσικλέτες. Οι κάτοικοι τούς κυνηγούν και οι πίθηκοι στην προσπάθειά τους να δραπετεύσουν πηδούν επάνω στα ηλεκτροφόρα καλώδια, μ’αποτέλεσμα να τραυματίζονται θανάσιμα προκαλώντας μεγάλα προβλήματα στην ηλεκτροδότηση. Αναγνωρίζοντας την νοημοσύνη τους, οι δημοτικοί υπάλληλοι πρότειναν τη δημιουργία ενός σχολείου για πιθήκους πιστεύοντας ότι λαμβάνοντας κατάλληλη εκπαίδευση από ειδικούς εκπαιδευτές, μπορούν  να βελτιώσουν την παραβατική συμπεριφορά τους.

Οι κάτοικοι στο Δελχί ζήτησαν από τις αρχές προστασία από τις επιδρομές των πιθήκων. Οι αρχές εξέδωσαν ανακοίνωση η οποία ανέφερε ότι: στις περιοχές πού μαστίζονται από επιδρομές πιθήκων ,ντόπιοι άνεργοι νέοι θα προσλαμβάνονται και θα εκπαιδεύονται από ειδικούς προκειμένου να αιχμαλωτίζουν και να στειρώνουν τους άγριους πιθήκους. Η προσπάθεια της στείρωσης όμως αποδείχτηκε υπερβολικά δαπανηρή. Προσέλαβαν ένα άλλο είδος μεγαλύτερου πίθηκου ,του λεγόμενου langur wallah ,η προσπάθεια όμως όχι μόνο δεν ευδοκίμησε αλλά είχε ως αποτέλεσμα ν’ αυξηθούν και οι στρατιές των langur.Η Κυβέρνηση της Ινδίας ακολουθώντας τις διεθνείς συμβάσεις απαγορεύει την αιχμαλωσία των rhesus macaques από το 1977. Οι επιστήμονες  των ΗΠΑ στράφηκαν προς το Νεπάλ μετά την απαγόρευση των πειραμάτων και την απάνθρωπη μεταχείριση προς τους πιθήκους που επέβαλε η Ινδία. Πίθηκοι rhesus macaques εξάγονται από το Νεπάλ στις ΗΠΑ , όπου χρησιμοποιούνται στα εργαστήρια ως πειραματόζωα. Είναι ευρέως γνωστό το ότι οι πίθηκοι ζητούνται ως  πειραματόζωα διότι τα γονίδιά τους ταιριάζουν μ’αυτά του ανθρώπου. Το Εθνικό Βιοϊατρικό Κέντρο Ερευνών στη Lalitpur είναι το κέντρο εξαγωγής πιθήκων στις ΗΠΑ. Στο κέντρο κρατούνται 330 πίθηκοι και περισσότερα από 100 βρέφη και συνεργάζεται στενά με το Κέντρο Ιατρό-βιολογικών Ερευνών του Τέξας όπου βρίσκονται σ’αιχμαλωσία περισσότεροι από 6000 πίθηκοι, και στο οποίο μάλιστα πρόσφατα αποκαλύφθηκε ότι έχουν πεθάνει τουλάχιστον 30 πίθηκοι από αμέλεια και έλλειψη φροντίδας.

Βέβαια οι επιστήμονες προβάλλουν το επιχείρημα ότι τα πειράματα συμβάλουν στην έρευνα, την  καταπολέμηση ασθενειών όπως:o καρκίνος, HIV/AIDS, η σκλήρυνση κατά πλάκας, η ασθένεια πάρκινσον, η νόσος αλτσχάιμερ, η ελονοσία, η φυματίωση, η ηπατίτιδα, ο κίτρινος πυρετός. Οι φιλοζωικές οργανώσεις ανά τον κόσμο όμως, αμφισβητούν έντονα αυτές τις δηλώσεις υποστηρίζοντας ότι οι πίθηκοι πλέον στα εργαστήρια συχνά χρησιμοποιούνται ως πειραματόζωα για τον έλεγχο των βιολογικών όπλων (άνθρακας). Ο σύμβουλος διαχείρισης του Εθνικού Πάρκου Προστασίας Αγρίας Ζωής του Νεπάλ αναφέρει ότι 200 πίθηκοι αιχμαλωτίστηκαν για το Κέντρο Ερευνών μέσα σε τρία χρόνια. Μία πράξη που έρχεται σε αντίθεση με τούς νόμους που ισχύουν στα πάρκα οι οποίοι απαγορεύουν την εξαγωγή αγρίων ζώων.

Η Swayambhu είναι η πιο σημαντική ιερή στούπα σ’όλο το Νεπάλ. Σύμφωνα με το μύθο, οι Θιβετανοί στην πλειοψηφία τους Λαμαϊστές κατάγονται από την ένωση ενός πιθήκου που αποτελεί ενσάρκωση του Βούδα και μιας δράκαινας. Παλαιότερα η περιοχή ήταν γνωστή με το όνομα Soyam Banat πού σημαίνει «χώρα των πιθήκων», κι απ’ αυτούς είναι γεμάτος ο λόφος με τη μεγάλη στούπα που δεσπόζει και κατοπτεύει με το βλέμμα του Βούδα ολόκληρη την πεδιάδα. Ανάμεσα στους πιο ακριβούς θησαυρούς της χώρας είναι οι ναοί του Pashupati με τις επιχρυσωμένες στέγες και το ιερό ποτάμι Bagmati. Εκατοντάδες πίθηκοι βρίσκουν καταφύγιο στο άλσος πού πλαισιώνει τούς ναούς. Εκεί, μας περιτριγύρισαν απειλητικά δεκάδες macaques  «μην τους ρίχνεται τίποτα» μας συνιστούν  οι ντόπιοι «μπορεί να σας δαγκώσουν, πρέπει να είστε πολύ προσεκτικοί,  μην προκαλείται τα ζώα και ν’ αποφεύγεται συμπεριφορές που μπορεί να οδηγήσουν σε δαγκώματα και κτυπήματα». Το είδος macaque επειδή μπορεί εύκολα να ευδοκιμήσει σε ανθρώπινο μεταβαλλόμενο περιβάλλον είναι το πρωτεύοντα θηλαστικό που συχνά συνδέεται με τούς ναούς. Εκτεταμένη, ανεξέλεγκτη και συχνά στενή επαφή μεταξύ των πιθήκων και των ανθρώπων εμφανίζεται σ’αυτές τις περιοχές. Τα πρόσωπα που ζουν ή εργάζονται μέσα ή γύρω από τούς ναούς έχουν κοινές πηγές νερού με τούς πιθήκους, οι οποίοι συχνά εισβάλουν στα σπίτια τους και στους κήπους τους προς αναζήτηση τροφής. Τούς ναούς όμως επισκέπτονται χιλιάδες προσκυνητές και επισκέπτες  απ’ όλο το κόσμο. Οι πίθηκοι  έχουν μετατραπεί σε αξιοθέατο, οι επισκέπτες τούς καλοταΐζουν και αυτοί συχνά πηδούν στους ώμους τους για λήψη φωτογραφιών.

Η επαφή ανθρώπων και πιθήκων στους ναούς της Ασίας διαφέρει σημαντικά από εκείνη στα εργαστήρια και τούς ζωολογικούς κήπους, διότι αυτοί οι χώροι απαιτούν προστατευτικά ενδύματα, γάντια, γυαλιά, εν αντιθέσει με τούς εργαζόμενους και τούς επισκέπτες των ναών που δεν λαμβάνουν καμία προστασία. Τραυματισμοί που προκαλούν αιμορραγίες, πληγές, γρατζουνιές συχνά δεν καθαρίζονται και ελάχιστοι τραυματίες αναζητούν ιατρική περίθαλψη. Ως εκ τούτου αυτοί πού εκτίθενται  σε τραυματισμούς  και πιτσιλίσματα βλεννογόνων σε μέρη του σώματος  από πιθήκους σε ναούς, διατρέχουν πολύ μεγαλύτερο κίνδυνο μετάδοσης ιών απ’ αυτούς που εκτίθενται σε ζωολογικούς κήπους και εργαστήρια. Επιπλέον,  το ότι πολλοί από τούς επισκέπτες είναι ξένοι τουρίστες είναι ένα γεγονός που καθιστά τούς ναούς δυνητική πηγή για την παγκόσμια διασπορά των  μολυσματικών παραγόντων πού διαβιβάζονται από πιθήκους macaques. Αυτοί οι ναοί βρίσκονται πλησίον των μεγάλων αστικών κέντρων. Στα τέλη της δεκαετίας του 1990, έπειτα από έρευνες διαπιστώθηκε ότι όλοι (90%) οι κατοικίδιοι ή αιχμαλωτισμένοι rhesus macaques ήταν ασυμπτωματικοί φορείς τού ιού του έρπη-Β. Ο ιός δεν προκαλεί ασθένεια στους πιθήκους αλλά οι μολύνσεις σε ανθρώπους αν και σπάνιες μπορεί να επιφέρουν το θάνατο. Μία μελέτη του Πανεπιστημίου του Τορόντο το 2005, έδειξε ότι οι macaques που ζουν σε πόλεις ήταν φορείς και του σπογγώδους ιού των πιθήκων κάτι πού μπορεί να σημαίνει ότι βοηθούν στη μετάδοση τέτοιων ρετροιών   στους ανθρώπους.

Από την μια θαυμάζουμε τον πίθηκο για την ευελιξία και  την εξυπνάδα  του, το ίδιο συχνά όμως τον συνδέουμε με την απρεπή συμπεριφορά στη σκανδαλιά και την απάτη. Οι πίθηκοι έχουν την τάση να προκαλούν αναστάτωση και μερικές φορές ακόμα και πόνο στους γύρω τους γιατί δεν μπορούν να εκτιμήσουν τις σοβαρές συνέπειες των πράξεων τους. Είναι σίγουρα ευχάριστοι σύντροφοι, αν και εξοργιστικοί. Η ευστροφία τους φαίνεται στην επιδεξιότητά τους, στα δάκτυλά τους και στην ακρίβεια των κινήσεων τους. Σύμφωνα με μελέτες ερευνητών ο αρσενικός macaque για να ζευγαρώσει θα πρέπει προηγουμένως να έχει καθαρίσει  τη γούνα του θηλυκού. Το προσεκτικό ξεψείρισμα της γούνας από κάποιο μέλος της κοινότητας είναι μία σημαντική δραστηριότητα για τούς περισσότερους πιθήκους. Τα θηλυκά που κατέχουν  υψηλή θέση στην κοινωνία των πιθήκων μπορούν  ν΄αρνηθούν οποιαδήποτε πρόθεση των αρσενικών ,καθώς στην περίπτωση των macaque απαιτείται περισσότερη προσοχή προτού συμφωνήσουν να ζευγαρώσουν. Το πλησίασμα του αρσενικού προς το θηλυκό περιλαμβάνει φλερτ, χειρονομίες, γκριμάτσες προσώπου.

Οι  πίθηκοι rhesus macaque είναι ιδιαίτερα κοινωνικά ζώα, βρίσκονται  συνήθως σε ομάδες 50-100 ατόμων. Νοιώθουν μεγάλη μοναξιά μακριά από ζώα του είδους τους. Γι’ αυτό οι αιχμάλωτοι ή οι απομονωμένοι πίθηκοι υποφέρουν από μόνιμες ψυχολογικές ανωμαλίες. Στο Νεπάλ, παγκόσμια ανησυχία των φιλοζωικών οργανώσεων έχει προκαλέσει η μαζική εξαγωγή πιθήκων σε εργαστήρια Βιοϊατρικής ανά τον κόσμο με σκοπό την χρησιμοποίησή τους ως πειραματόζωα. Εκφράζουν μεγάλες ανησυχίες για τις δοκιμές αυτές στα ζώα, υποστηρίζοντας ότι τα πρωτεύοντα θηλαστικά είναι όντα με αισθήματα και ιδιαίτερα ανεπτυγμένη νευροφυσιολογία, αλλά και γενετικώς όμοια με τον άνθρωπο. Τα ζώα υφίστανται βασανιστήρια στα εργαστήρια. Ηλεκτρόδια εισχωρούν στον εγκέφαλο και το νωτιαίο μυαλό, λοιμώξεις προκαλούνται τεχνητά, τοξικές ουσίες χορηγούνται με ένεση.

Μέσα δηλαδή σένα εργαστήριο η ζωή ενός πιθήκου ορίζεται από μεταλλικές ράβδους, τσιμέντο, τρόμο, φόβο και πόνο. Οι πίθηκοι rhesus macaques χρησιμοποιούνται ως πειραματόζωα για πάνω από εβδομήντα χρόνια. Σύμφωνα με έρευνα της Βρετανικής Ένωσης  για την κατάργηση της πειραματικής χειρουργικής σε ζώα, περίπου 10.000 macaques απομακρύνονται κάθε χρόνο από το φυσικό τους περιβάλλον για να μεταφερθούν κάτω από αντίξοες συνθήκες σε εργαστήρια. Η έκθεση του Διεθνούς Ινστιτούτου για τη διατήρηση της φύσης είναι απολύτως ανησυχητική, μεταξύ άλλων αναφέρει ότι περίπου τα μισά είδη των πρωτευόντων θηλαστικών είναι πολύ πιθανόν να μην υπάρχουν σε μερικά χρόνια.