Νεπάλ: Οι υφάντρες του Sarangkot.

 Οι υφάντρες του Sarangkot κρατούν στα  χέρια τους μια τέχνη «μνημειακή».

Υφαίνουν στους αργαλειούς μεταξωτές  pashmines οι οποίες θεωρούνται καλλιτεχνήματα παραδοσιακής λαϊκής υφαντουργίας. Σ’αυτό το ορεινό χωριό των Ιμαλάϊων, ο αργαλειός όχι μόνο δεν τείνει να εκλείψει όπως συμβαίνει σε πολλά μέρη του κόσμου, αλλά αντιθέτως γνωρίζει μια πρωτοφανή άνθιση. Ένα από τα πιο γνωστά και ευρέως διαδεδομένα υφαντά που κατασκευάζονται εδώ είναι η pasmina Dhaka, ένα μίγμα φυσικών ινών αποτελούμενο από  κασμίρ, μετάξι και βαμβάκι με πλούσιες περίτεχνες λεπτομέρειες και εξαίσια εκτέλεση.

Το Sarangkot, ένα χωριό εκπληκτικού φυσικού κάλλους, απέχει 10χλμ από την Pokhara.

Βρίσκεται σε υψόμετρο 1600μ ,πάνω στην κορυφογραμμή ενός λόφου που δεσπόζει στη βόρεια πλευρά της λίμνης Phewa.Το χωριό είναι διάσημο για το υπερθέαμα που προσφέρει προς τις κεντρικές οροσειρές των Ιμαλάϊων. Η θέα των-Annapurna I-8091m, Machhapuchhre 6993m, Annapurna II-7937m, Annapurna III-7855,Annapurna IV-7525, Annapurna south ,Himshuli  6441-από εδώ είναι μια θρησκευτική εμπειρία. Η περιοχή είναι επίσης γνωστή για τα περίφημα Annapurna και Jomson trek.Η πεζοπορία από την Pokhara στο Sarangkot διαρκεί περίπου πέντε ώρες και θεωρείται το must-trek γι’αυτούς που θέλουν να τεντώσουν τα πόδια και τούς μύες , να δοκιμάσουν τις αντοχές τους σε απότομη και σκληρή ανάβαση πριν ξεκινήσουν για τα ψηλά βουνά.

Αυτό το mini-trek Pokhara-Sarangkot [1600m]-Kaskikot[1790m] περνάει μέσα από πανέμορφα μονοπάτια, δάση, παραδοσιακούς οικισμούς, δίνει την ευκαιρία στον επισκέπτη ν’απολαύσει τη θέα των βουνών, της λίμνης, να ξαποστάσει σε τυπικά αγροτόσπιτα, να γευτεί τοπικούς μεζέδες αλλά προπάντων να έρθει επαφή με τούς ντόπιους, να συνομιλήσει μαζί τους, να μάθει λεπτομέρειες απ’ την καθημερινή ζωή, και τις δυσκολίες που αντιμετωπίζουν κυρίως οι γυναίκες οι οποίες δουλεύουν σκληρότερα και περισσότερο απ’ τους άνδρες.

Ανεξάρτητα από τις ραγδαίες αλλαγές στον τρόπο ζωής του αστικού πληθυσμού, οι ντόπιοι εδώ έχουν μείνει ανέγγιχτοι από τα σύγχρονα κύματα και ζουν τη ζωή που γνωρίζουν καλύτερα, απλά αυτή της υπαίθρου. Σ’αυτό τον ορεινό τόπο, η οικιακή αυτάρκεια από μία και μόνο εργασία δεν είναι εφικτή. Έτσι εκτός απ’ την αγροτική καλλιέργεια οι άνθρωποι συμπληρωματικά ασχολούνται με την κτηνοτροφία. Εκτρέφουν οικόσιτα ζώα, πρόβατα, κατσίκες, βούβαλους για την παραγωγή γάλακτος, κρέατος, μαλλιού και κοπριάς τα οποία είναι συνηθισμένα να ζουν σ’ ακραίες θερμοκρασίες. Καλλιεργούν επίσης και βαμβάκι στις χαμηλές πεδιάδες, το οποίο επεξεργάζεται και τα νήματα μεταφέρονται στους λόφους.

Στα πλαίσια αυτά οι γυναίκες εκτός απ’ την κτηνοτροφία και την οικιακή απασχόληση ασχολούνται με την οικο-βιοτεχνία, με το γνέσιμο των μαλλιών και την ύφανση  στον αργαλειό. Οι γυναίκες αυτές, θύλακες των παραδόσεων, μεταφέρουν τα μυστικά της τέχνης τους από γενιά σε γενιά και τα υψηλής ποιότητας υφάσματα που κατασκευάζουν είναι ζεστά, ανθεκτικά και πανέμορφα. Η ύφανση βέβαια στο Νεπάλ έχει μια ιστορία αιώνων.

Σε αρχαία γραπτά ταξιδευτών και εμπόρων περιγράφονται τα ρούχα και οι κουβέρτες της περιοχής ως τα καλύτερα των Ιμαλάϊων.

Τα ορεινά των Ιμαλάϊων είναι από τις πιο κρύες περιοχές του πλανήτη, οι άνθρωποι ακόμη δεν διαθέτουν συστήματα θέρμανσης στα σπίτια τους. Εξαρτώνται λοιπόν αποκλειστικά από τα υφάσματα που υφαίνουν οι γυναίκες για ζεστασιά κυρίως και δευτερευόντως για ένδυση και η ύφανση ασκείται σχεδόν σε κάθε σπίτι. Η παραγωγή και η πώληση του μαλλιού δεν έχει μόνο  βοηθήσει τις ορεινές κοινότητες να βελτιώσουν τις συνθήκες της ζωής τους, ταυτόχρονα έχει αυξήσει την αποδοτικότητα των γυναικών διότι αυτές επεξεργάζονται την πρώτη ύλη και αποφασίζουν για την ποιότητα των νημάτων, της βαφής και  της ύφανσης. Τα χειροποίητα μεταξωτά σάλια pashmina Dhaka είναι διάσημα, όμως και σ΄άλλες περιοχές  υπάρχουν παρόμοια προϊόντα.

Η ζήτηση για τα Νεπαλέζικα σάλια έχει δημιουργήσει ισχυρές βιοτεχνίες στη χώρα. Η πασμίνα, γνωστή στη δύση ως κασμίρ, είναι το πιο απαλό, πιο ζεστό, πιο πολυτελές μαλλί τού κόσμου.Το μαλλί προέρχεται από την  κατσίκα Chyangra [capra-hircus] πού ζει στις ψηλές περιοχές των Ιμαλάϊων, της βόρειας Ινδίας, του Νεπάλ και τις απομακρυσμένες περιοχές του Θιβέτ, σε υψόμετρο άνω των 4000μ-5500μ και σε θερμοκρασία που αγγίζει το χειμώνα τους -40C. Αυτή η κατσίκα είναι ευλογημένη από τη φύση της μ’ενα πολύ λεπτό στρώμα τρίχας, το οποίο θεωρείται η καλύτερη μόνωση , κι’ αυτή η εσωτερική επίστρωση είναι η πασμίνα ή κασμίρ.Το εσωτερικό λεπτό τρίχωμα  είναι σχεδόν το 1/6 της ανθρώπινης τρίχας, προστατεύεται από ένα παχύ στρώμα σκληρών και μακριών τριχών, οι οποίες χρησιμεύουν για τη διατήρηση των "πολυτίμων" που υπάρχουν στο υπόστρωμα.

Μία κατσίκα παράγει 80-100γραμμάρια μαλλί κασμίρ το χρόνο και για την ύφανση μιας μέτριας πασμίνας απαιτείται μαλλί από τρία ζώα. Καταλαβαίνει κανείς ότι το 100% pure pashmine είναι ένα είδος πολυτελείας ακόμη και σ’ αυτά τα μέρη. Έτσι το κασμίρ αναμειγνύεται με μετάξι και βαμβάκι. Οι συνδυασμοί 70/30% μετάξι-κασμίρ και 50/50% θεωρούνται οι καλύτερες επιλογές. Το ακατέργαστο νήμα είναι πάρα πολύ εύθραυστο, πρέπει λοιπόν ο διαχωρισμός των ποιοτήτων [Α,Β,Γ κατηγορία] και η κλωστοποίηση να γίνουν με το χέρι, σε ανέμη, γνωστή ως charkha, μια διαδικασία εξαιρετικά επίμονη και χρονοβόρα που απαιτεί τεράστια υπομονή και επιδεξιότητα. Η διαδικασία: της λήψης ακατέργαστου νήματος, της τρόχισης, του διαχωρισμού, της μετατροπής σε μπάλες νήματος, αποτελεί πηγή ζωής και εισοδήματος για τις γυναίκες των ορεινών περιοχών. Η δε ύφανση είναι αναπόσπαστο μέρος της καθημερινής δραστηριότητος.

Οι περισσότερες οικογένειες έχουν στην κατοχή τους βαρείς χειροποίητους αργαλειούς ενώ συνηθίζεται κι ένα άλλο είδος ελαφρύ αργαλειού μ’ένα απλό πλαίσιο που μεταφέρεται εύκολα κι έτσι οι γυναίκες μπορούν να δουλεύουν όλες μαζί ή η μία στο σπίτι της άλλης εύκολα κι ευχάριστα. Οι οικο-τεχνίες που δραστηριοποιούνται στην ύφανση Dhaka χρησιμοποιούν τον τύπο του καθιστού οριζόντιου αργαλειού. Ο αργαλειός στήνεται συνήθως στο κατώι του σπιτιού ή σε παρακείμενη παράγκα. Στο στάδιο της ύφανσης κάθε υφάντρα είναι η μοναδική δημιουργός του έργου της, πραγματώνει βέβαια όσα έχει διδαχτεί και όση γνώση έχει κληρονομήσει αλλά συμπληρώνει το έργο της με τη δική της προσωπική αισθητική και φαντασία. Στην ύφανση Dhaka χρησιμοποιούνται μαλλί , βαμβάκι και μετάξι. Τα υφαντά αυτά δημιουργούνται  σ' έναν αργαλειό, βγαίνουν μονοκόμματα και είναι μεγαλύτερης ανθεκτικότητας. Τα σχέδια είναι πολύπλοκα γεωμετρικά ή παρμένα απ’τη φύση απ’όπου προέρχονται και τα υλικά για το χρωματισμό των νημάτων. Μια απ’τις πιο ενδιαφέρουσες φάσεις είναι η δημιουργία και ο σχεδιασμός του διακριτικού περιθωρίου. Η υφάντρα, τεντώνει το στημόνι, χαϊδεύει με τα δάκτυλά της τις τεντωμένες παράλληλες σειρές, τις  μαύρες γραμμώσεις που δίνουνε κυματισμό στο κενό.

Τα δάκτυλά της μπαινοβγαίνουν στα μικρά κενά, πότε κάτω, πότε πάνω στις χορδές του στημονιού, πλέκοντας την κίνηση. Τα πλούσια πολύχρωμα σχέδια με τα πρωτότυπα ψηφιδωτά και η χειροποίητη ύφανση καθιστούν αυτά τα κομμάτια πραγματικά μοναδικά. Κάθε σάλι ,κάθε εσάρπα παίρνει πάρα πολύ χρόνο και η μικρότερη αμέλεια αντανακλά την ποιότητα του προϊόντος. Η ικανότητα για την ύφανση dhaka  έχει περάσει μέσα από πολλές γενεές  γυναικών  και  έχει αποσπάσει διεθνή βραβεία ως μία εγχώρια παραδοσιακή μορφή καλλιτεχνικής δημιουργίας. Για αιώνες το pashmina  ή cashmere ήταν το μόνο μέρος των φυσικών ινών με τις οποίες υφαίνονταν οι εσάρπες. Όμως τα τελευταία χρόνια η ζήτηση αυξήθηκε κατακόρυφα και λογικό  ήταν ν’ αρχίσει το μαλλί να εκλείπει. Έτσι το κασμίρ Β ή Γ ποιότητος αναμιγνύεται με βαμβάκι και μετάξι, κι αυτό επίσης το μείγμα είναι εξίσου εξαιρετικό, όχι  ότι δεν υπάρχουν προϊόντα 100% pashmina, απλά πωλούνται χρυσάφι. Η πασμίνα μόλις πρόσφατα έχει καταστεί δημοφιλής στη δύση. Είναι ένα αξεσουάρ κομψό, κλασσικό, ευέλικτο και προπάντων διαχρονικό. Η πασμίνα είναι το απόλυτο αξεσουάρ που δίνει διαφορετικό αέρα στο ντύσιμο, που μπορεί να μετατρέψει ένα βαρετό ρούχο σ’ενα εντυπωσιακό σύνολο. Ενα σάλι φοριέται κοντά στό πρόσωπο και ως εκ τούτου το χρώμα πρέπει να ταιριάζει με το χρώμα του δέρματος. Τα χρώματα που προτιμώνται αυτή τη περίοδο είναι: το μώβ από το απαλό λιλά ως το βαθύ μωβ, τα φωτεινά φούξια, το φλούο- πράσσινο, λαδί -λαχανί, κίτρινο, λευκό, γκρί, μαύρο, κόκκινο. Η τιμή μιας πασμίνας ξεκινάει από 50$ έως αρκετές   χιλιάδες οταν μιλάμε για cashmere 100%.

Το να γεννηθεί ένα κορίτσι στό Νεπάλ εξακολουθούν να το θεωρούν ως ένδειξη κακής τύχης. Οι γυναίκες έχουν γίνει αντικείμενο εκμετάλλευσης και κακής μεταχείρισις παντού στον κόσμο γιατί όχι και εδώ. Τα τελευταία όμως χρόνια ο επαγγελματικός ρόλος των γυναικών έχει αλλάξει σε σχέση με τις προηγούμενες δεκαετίες. Η Κυβέρνηση προωθεί προγράμματα επαγγελματικής κατάρτισης που απευθύνονται κυρίως στις οικονομικά ασθενέστερες ομάδες γυναικών που κατοικούν στις ορεινές περιοχές όπου ο αναλφαβητισμός είναι ο κανόνας παρά η εξαίρεση. Δημιουργήθηκαν λοιπόν μικροί συνεταιρισμοί κλωστο-υφαντουργίας, πολλές γυναίκες έχουν συνασπιστεί σ’αυτούς με σκοπό αφ’ενος την διάδοση της τέχνης τους και αφ’ετέρου την απόκτηση κάποιου εισοδήματος. Ο αργαλειός είναι πηγή ελπίδας αλλά και κίνητρο για νέες υφάντρες και συγχρόνως συντελεί στην προβολή του χωριού τόσο στο εσωτερικό όσο και στο εξωτερικό.